Η ρήξη καπιταλισμού – δημοκρατίας και η Ευρώπη

            H κρίση στην οποία έχουν βυθιστεί οι δυτικές χώρες έχει τις ρίζες της στη διατάραξη της σχέσης καπιταλισμού και δημοκρατίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά τον Β΄Π.Π. Η σχέση αυτή περιελάμβανε αφενός την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, με δικλείδα ασφαλείας τον πολιτικό έλεγχο των κινήσεων των κεφαλαίων, και αφετέρου την επιχείρηση ως σύνθετη κοινωνική οντότητα που επιδιώκει πέρα από το κέρδος και μια σειρά κοινωνικούς στόχους.

            Σήμερα η ρήξη με τη «χρυσή εποχή» υλοποιείται με την απελευθέρωση των κινήσεων του κεφαλαίου, η οποία επιτρέπει να εξαπολυθεί μια αληθινή καπιταλιστική αντεπίθεση. Ξεκινώντας τη δεκαετία του 1980 από τους ηγέτες των Ηνωμένων Πολιτειών και της Μεγάλης Βρετανίας, προκάλεσε ριζική μεταβολή στους συσχετισμούς δυνάμεων καπιταλισμού - δημοκρατίας με εντυπωσιακή επέκταση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Το κυνήγι της μεγιστοποίησης του κέρδους, η δυνατότητα να εκβιάζουν τους εργαζόμενους με την απειλή της μετεγκατάστασης των επιχειρήσεων και η ικανότητα να υπονομεύουν τις κυβερνήσεις που εφαρμόζουν ανεπιθύμητες οικονομικές πολιτικές αποδίδουν στη μεγάλη ιδιωτική επιχείρηση και στο κεφάλαιο μια δύναμη απολύτως δυσανάλογη σε σχέση με τους άλλους παράγοντες της παραγωγής και κυρίως με την εργασία.

            Η ανισότητα αυτή επέφερε μοιραία, πτώση της ζήτησης και επομένως ιδιωτική οικονομική κρίση που «έπρεπε» να αντιμετωπιστεί με γενικευμένη προσφυγή στον δανεισμό που προωθούσαν οι ιδιωτικές τράπεζες και ενθάρρυναν οι οικονομικές πολιτικές των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων. Η υπερχρέωση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων ανανεωνόταν συστηματικά, καθιστώντας έτσι τον νέο χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό ένα σύστημα στο οποίο τα χρέη ποτέ δεν εξοφλούνται.

            Το «επάρατο» κράτος, ξαφνικά θεωρήθηκε σωτήρας της αγοράς μετατρέποντας το ιδιωτικό χρέος σε δημόσιο, αποτρέποντας έτσι την οικονομική κατάρρευση των τραπεζών και των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων. Αλλά η απορρόφηση του ιδιωτικού χρέους από το δημόσιο, επιδείνωσε δραματικά τα δημόσια οικονομικά ιδιαίτερα των ασθενέστερων χωρών, φορτώνοντας το κόστος της κρίσης στους φορολογούμενους και τους εργαζόμενους.

            Η κατάσταση επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο στην Ευρώπη, επειδή οι κυβερνήσεις, εν μέσω της κρίσης, αποφάσισαν να δώσουν προτεραιότητα στην εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών αντί να κατευθυνθούν σε οικονομικές πολιτικές για την ενίσχυση της ζήτησης και της απασχόλησης. Έτσι παρατηρούμε επιβράδυνση της ανάπτυξης, διεύρυνση της απόστασης πλούσιων - φτωχών και έντονη οικονομική αβεβαιότητα, που θέτει σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωση του καπιταλιστικού συστήματος.

           

            Επομένως απαιτείται αναστροφή της οικονομικής πολιτικής, με σκοπό να περιοριστεί η δύναμη του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και να αποδοθούν στο κράτος και στη δημοκρατία οι μοχλοί χρηματοδότησης της ανάπτυξης. Αυτό θα επιτευχθεί με την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων αλλά όχι εκείνη των κεφαλαίων.

            Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τα μέσα και τη δύναμη να εφαρμόσει μια τέτοια πολιτική, αρκεί οι ηγέτες της να αποφασίσουν τίνος τα συμφέροντα εξυπηρετούν!

Ζαχαρίου Δημήτρης 27/8/2013